Dotychczas odbyło się na Warmii 13 synodów, jednak były to synody diecezjalne. Ostatni, który zwołał biskup Maksymilian Kaller odbył się jeszcze przed II wojną światową, Pierwszy synod archidiecezji jest wznowieniem synodu diecezji warmińskiej, który zwołał w 1980 roku ówczesny biskup warmiński, a obecny kardynał Józef Glemp prymas Polski, powiedział podczas mszy świętej metropolita warmiński arcybiskup Wojciech Ziemba. Jednak po wyborze biskupa Glempa na prymasa, prac synodu nie rozpoczęto. W latach 80. próbował wznowić synod diecezjalny biskup Jan Obłąk, ale prace znów przerwano z powodu złego stanu zdrowia biskupa. Po reorganizacji kościoła w Polsce w 1992 roku, Diecezja Warmińska stała się Archidiecezją. Dlatego rozpoczęty dzisiaj synod jest Pierwszym Synodem Archidiecezji Warmińskiej. Synod jest zgromadzeniem duchownych i świeckich, w którym przeplata się ze sobą tradycja i współczesność, mówił podczas uroczystej mszy w konkatedrze olsztyńskiej arcybiskup Wojciech Ziemba. Dlatego podczas mszy inaugurującej pracę synodalną modlono się m.in. o wprowadzenie kościoła warmińskiego do nowej ewangelizacji. Synod diecezjalny zwoływany jest w celu ustalenia niektórych aspektów prawa i przedyskutowania wewnętrznych spraw kościoła. Jak powiedział Polskiemu Radiu Olsztyn ksiądz Jan Rosłan z Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Warmińskiej powołano 20 komisji, m.in. do spraw budownictwa sztuki sakralnej, ruchów katolickich i stowarzyszeń, do spraw młodzieży, rodziny, muzyki kościelnej, także do spraw środków masowego przekazu, spraw ekonomicznych i ekumenicznych oraz charytatywnych. Synod diecezjalny może potrwać nawet 2 lata.