Najstarsza murowana budowla w Olsztynie. Jak kształtowała się historia Domu Burmistrza? [ZDJĘCIA]

Wyjątkowość kamienicy

Najstarsza wzmianka na temat budowli pochodzi z 1507 r. Nazywano ją wówczas „kamiennym domem przy rynku”. Określenie „kamienny” stosowano na terenie Prus również do określenia budynków wykonanych z cegły. Co ciekawe, kamienicę uznawano za wyjątkową, bowiem lata temu pozostałe domy, zlokalizowane przy rynku zbudowane były z drewna bądź posiadały tylko murowane podpiwniczenie.

Stąd Dom Burmistrza uważa się za najstarszy zachowany budynek mieszkalny w Prusach Wschodnich.

Prawo do wyboru burmistrza

Co ciekawe, według badań olsztyńskiego historyka sztuki, Andrzeja Rzempołucha, powstanie budowli mieć związek z usamorządowieniem miasta, do którego doszło w 1500 roku. Rada miasta wykupiła wówczas dziedziczny urząd sołtysa, uzyskując dzięki temu prawo do samodzielnego wyboru burmistrza.

Krótko po opisanych wydarzeniach wybudowana została najstarsza, gotycka część Starego Ratusza, dlatego uznaje się, że „kamienny dom przy rynku” powstał także w tym okresie.

Nieruchomość należała do Jana z Łajs?

Według przedwojennej tradycji, Dom Burmistrza stał w miejscu parceli, pierwotnie należącej do Jana z Łajs. Według dokumentu lokacyjnego Olsztyna z 1353 r. Jan otrzymał jedną całą parcelę wolną od czynszu oraz przyległą półparcelę, a także dodatkową, przeznaczoną na gospodę. Przypuszcza się, że jako zasadźca wytyczył ją w najkorzystniejszym miejscu przy rynku.

Nie ma jednak dowodów, iż była to parcela zlokalizowana była pod numerem 11. Od czasów Jana z Łajs do pierwszej wzmianki o kamienicy minęło bowiem ponad 150 lat. W tym czasie Olsztyn kilkukrotnie uległ zniszczeniom, w wyniku wojen polsko-krzyżackich oraz pożarów.

Burmistrz Eustachy Bronisz

W 1624 r. burgrabia Eustachy Bronisz toczył z władzami miasta spór. Zarzucił im rozbudowę ratusza kosztem części rynku, przy której znajdował się jego dom. Kamienica burgrabiego mieściła się przy wschodniej stronie. W kolejnych latach Bronisz pełnił funkcję burmistrza Olsztyna. Pojawiły się więc spekulacje, że od tego okresu kamienicę zaczęto określać Domem Burmistrza.

Wojenne zniszczenia i rekonstrukcja

Około 1940 r. budynek rozebrano niemal w całości w celu odbudowy i rekonstrukcji. Pozostawiono tylko północną ścianę nośną z gotyckim ostrołukiem. Proces odbudowy spotkał się jednak z komplikacjami, spowodowanymi wybuchem wojny.

W latach 50-tych XX wieku budynek udało się zrekonstruować z zachowaniem gotyckich ostrołuków i barokowego charakteru szczytu. Dobudowano także dodatkowe piętro. Prace miały na celu, m.in. dostosowanie wysokości budynku do reszty kamienic oraz odejście od „małomiasteczkowego” charakteru Olsztyna, jak również potrzebę zwiększenie powierzchni mieszkalnej.

Dom Burmistrza obecnie

Zaobserwować można, że kamienica nieco wyróżnia się na tle innych. To jedyna budowla na starówce, z gotyckimi łukami arkad. Pozostałe zbudowane zostały w stylu barokowym lub późniejszym. Warto wspomnieć, że przestrzenie wypełnione są kamiennymi płaskorzeźbami, autorstwa Ryszarda Wachowskiego. Częściowo zrekonstruowane arkady pozostają nieotynkowane. Na miejscu można więc zauważyć fragmenty oryginalnych, gotyckich murów z laskami węgarkowymi. Dobudowa miała też służyć temu, aby zasłonić dominujący nad Starym Miastem, bazylikę konkatedralną św. Jakuba.

Dom Burmistrza pełni aktualnie funkcję mieszkalną i usługową.